Interview Koos Spee

Onlangs interviewde ik Koos Spee voor Autovisie. Heb je ‘m gemist, hier alsnog lekker leeswerk. Enjoy!

Hij wordt vooral gezien als de man achter de flitspalen, de lasergun- en trajectcontroles en daarmee ook de regen van – veelal kleine – bekeuringen. Maar Koos Spee is ook de man door wiens strenge aanpak het aantal verkeersdoden het afgelopen decennium daalde, terwijl het alleen maar drukker werd op het asfalt. In een vette Mercedes CL 63 AMG zochten we de strenge Verkeersofficier op: “Ik heb ook twee of drie keer een bekeuring gekregen voor te snel rijden…”

Door Viola Robbemondt – Foto’s: Eric van Vuuren

Zijn naam is al ontelbare malen vervloekt als er weer zo’n ellendig envelopje van het Centraal Justitieel Incasso Bureau op de mat ploft. Verkeersofficier Koos Spee lijkt af en toe wel een publieke boksbal en al die eendimensionale publieke haat – vooral het Internet staat er vol mee als je zijn naam intikt op Google – leidde er in 2005 zelfs toe dat criminelen een vuurwerkbom in zijn woonhuis lieten ontploffen. Op de vraag wat zo’n incident met hem doet, vertelt Spee: “Dat was vreselijk. Uiteraard brengt mijn aanpak met zich mee dat ik herkend wordt en dat mensen zich tegen mijn aanpak afzetten. Maar zoiets gaat natuurlijk alle perken te buiten. Er zijn met die sneeuw van de laatste tijd ook weer jochies die vinden dat ze keihard sneeuwballen tegen onze ruiten moeten gooien. Mijn vrouw zit dan meteen stijf in haar stoel door wat er destijds is gebeurd… En het vuurwerk, de rotjes. Ik ben ook de enige in de straat die er wat van zegt, dan ga ik naar de deur van: ‘Kan dat afgelopen zijn’? Dat helpt natuurlijk helemaal niets. Maarja, moet ik dan in een hoekje kruipen? Daar ben ik het type niet naar. Laatst was er een korpschef die in de krant riep dat we ‘Vooral boeven moeten gaan vangen, want van bekeuringen uitschrijven worden we niet populair’. Daarvan zakt mijn broek af. Als je populair wilt worden, moet je met weggevertjes op de markt gaan staan en niet bij de politie gaan.”

Bij Spee werkt het wellicht niet in zijn voordeel dat de rol als Verkeersofficier hem op het lijf is geschreven. Als motivatie voor zijn fanatisme geeft hij aan dat hij als verkeersschout vaak de nasleep – en rechtszittingen – meemaakte van verkeersongelukken waarbij mensen ernstig gewond raakten of omkwamen. Die setting met slachtoffers en nabestaanden maakte dat hij zich geroepen voelde om iets aan verkeersveiligheid te doen. Hij zegt: “Van de 730 dodelijke ongelukken die vorig jaar plaats vonden, hadden er zo’n 200 te maken met drank en drugs achter het stuur. En nog eens 200 omdat mensen veel te hard rijden. Die zijn dus te voorkomen.”

Spee wordt vaak verweten dat hij Roomser is dan de Paus en dat maakt nieuwsgierig, krijgt hij zelf wel eens verkeersboetes? Hij zegt eerlijk: “Ja, ik heb in al die jaren wel twee of drie keer een bekeuring gekregen voor te snel rijden. Een keer was met onze caravan erachter, toen had ik echt niet in de gaten of ik nou 80 of 70 km/h mocht. Het bord heeft er vast gestaan, dus ik heb gewoon niet goed opgelet. Uiteraard betaal ik zoiets zonder morren. Zo’n CJIB-schrijven in de bus krijgen maakt me weer scherper. ”
Onder zijn strenge, formele voorkomen zit een man die zich heus herkent in de autoliefhebber. In zijn jeugd bewonderde hij bijvoorbeeld de Honda Accord en ook Mercedes-Benz was destijds al favoriet bij de Soesterberger. “Ik werkte destijds als bakker, ging op de bakfiets de deuren langs,” vertelt hij. “Dus die auto’s kon ik niet betalen. Mijn eerste auto was een Fiat 600 met racestrepen over het dak, kuipstoeltjes en een sportstuurtje. Of ik daar wel eens te hard in reed? Nou, toen ik die auto kocht was ik al agent. En als je het evangelie verkondigt, moet je je er ook naar gedragen.” Op mijn opmerking dat de Katholieke kerk dat ook al jaren roept, schiet Koos in de lach. En zegt: “Ja oké, toen ik een brommertje had, sleutelde ik ook wel eens waarna mijn meisje – die achterop zat – dan achterom moest uitkijken: ‘kwam er niets aan?’ Dus het gevoel van snelheid maken is me niet vreemd. Maar ook in die tijd waren er al volwassenen die mij er dan op wezen dat ik me gevaarlijk gedroeg. En wat mij betreft moet dat vooral zo blijven. In de leeftijdsgroep tussen de 18 en 24 jaar vallen relatief veel doden. Vaak klinkt het dan: ‘Door onbekende oorzaak tegen een boom aan gereden.’ Dan denk ik: ‘Ja jongens, het ging gewoon veel te hard’.

Voor de Rit wilde Spee graag in een van de nieuwe modellen van Mercedes rijden. Hij rijdt het merk sinds 1987 en het past – naar zijn eigen zeggen – goed bij hem. “Mercedes lokt een rustige rijstijl uit,” legt hij uit. “Ik ben geen slome rijder, ik houd ook heus van opschieten. Mijn eerste Mercedes was een 190 d, die moest je constant op z’n staart trappen. Ik heb nu al jaren een E, die vijfcilinder, dat rijdt zo heerlijk rustig.” Van rust is tijdens de Rit minder sprake, want we zitten in de nieuwe CL 63 AMG. Spee, als een vorst achter het stuur en het gas af en toe dieper intrappend om de motor te horen ronken, becommentarieer: “Dit ligt als een huis op de weg en het is leuk dat je wat power hebt om in te halen, dat zal iedereen wel mooi vinden. Met deze auto moet je even naar Duitsland zodat gas geven niet meteen gevolgen heeft. Maar ook daar heeft hard rijden nadelen. Je moet bijvoorbeeld constant uitkijken of er niemand opeens gaat inhalen. Dat is ook niet ontspannend.”

Gaat Koos Spee zichzelf na zijn pensioen verwennen met deze stijlvolle AMG? Hij zegt: “Als je nou heel erg aandringt en zegt: ‘Laat die oude E maar staan en neem deze maar mee’, dan valt daar uiteraard over te praten. (lacht). Maar zonder gekheid, nee, ik ambieer geen AMG. Ik ben toe aan een auto met een wat hogere zit. Ik heb een paar keer een hernia gehad, ben er twee keer aan geopereerd, en dan is een hoge instap beter. Overigens zit ik in deze ook prima hoor, met die rijdynamische stoel die je steun geeft in bochten. Maar het gaat om de in- en uitstap. Het voordeel van een hoge zit is bovendien dat je beter zicht hebt op de weg. Na mijn pensioen zal ik hier en daar nog advieswerk blijven doen, maar dan zal ik minder rijden dan nu. Ik wil dan een auto die past bij die omstandigheden. Misschien wordt het dan een Mercedes G-klasse of een B-klasse, die vind ik ook mooi. Of ik blijf gewoon in mijn E rijden. Ik heb net een camper gekocht, dus er hoeft geen caravan meer achter.”
Voor de Rit vroeg Spee om een Mercedes voorzien van de nieuwste veiligheidssnufjes. We debatteren over hoe veilig zoiets werkelijk is: allereerst moet je eraan wennen en techniek is ook niet feilloos. Spee zegt hierover: “Je moet oppassen dat je bij systemen die rijtaken overnemen niet gaat denken: ‘Nu kan ik wel even een sjekkie draaien.’ Ik vind het wel mooi dat dit systeem aangeeft als je te dicht op je voorganger zit, en dat de auto dan vanzelf inhoudt en alvast de remmen klaar zet. En je binnen de strepen op de weg houdt. Maar je moet wel zelf blijven opletten en verantwoording nemen. In de toekomst zullen we in de rechtspraak te maken krijgen met mensen die het systeem de schuld gaan geven van ongelukken, zo van: ‘hij deed het niet’. Het mooiste is als het mes aan twee kanten snijdt. Er zijn bijvoorbeeld veel meer mensen hun gordel gaan dragen omdat moderne auto’s een vreselijke pieptoon maken als je het niet doet. Dus daarbij helpt de techniek goed.”

Op de vraag of Spee zijn zoon Hans en dochter Eveline destijds ook strenge rijtrainingen heeft gegeven, zegt hij: “Wat denk je? Mijn zoon is ook bij de politie gegaan, begonnen als bijzonder opsporingsambtenaar en surveillant en nu is hij motoragent. Hij heeft zelfs radarcontroles gedaan. Dit voorjaar zag ik hem plots op televisie, toen mocht hij – hoewel hij niet bij de speciale motorbrigade zit maar bij de verkeerspolitie – Koningin Beatrix begeleiden toen ze naar Carré ging. Dat vond ik mooi om te zien. Een paar jaar geleden had ik mijn zoon en dochter ‘s avonds allebei aan de telefoon. Mijn dochter, die in het ziekenhuis werkt, had die dag assistentie verleent toen iemand op straat onwel werd en mijn zoon had op diezelfde dag geholpen bij dat vliegtuigongeluk langs de A9. Nou, dan ben ik wel trots dat mijn kinderen iets voor de maatschappij kunnen betekenen.”
Het zal voor Hans soms lastig zijn om Spee te heten. Koos Spee zegt: “Klopt, hij moet mensen weleens van repliek dienen. Maar wij verschillen ook wel eens van mening. Ik vind bijvoorbeeld dat agenten vaak te populair proberen te doen bij jongeren die de wet overtreden. Dat heet dan ‘de-escaleren’ en dan wordt er al gauw ge-je’t en ge-jij’t onder het motto: ‘De agent moet op hetzelfde level komen als degene die hij aanhoudt.’ Dat vind ik onzin. Je moet als agent juist formeel en correct blijven. Wat mij betreft krijgt een overtreder die dwars ligt gewoon een stel kettinkjes om de polsen en mag achterin de politieauto plaatsnemen. Dan gaan we op het bureau wel verder praten.”
Op de opmerking dat psychologen al jaren roepen dat straffen niet helpt maar goed gedrag belonen wel, zegt Spee: “Dat druist tegen mijn rechtsgevoel in. Om nou te zeggen ‘goh wat bent u goed’ als iemand 50 rijdt waar hij 50 mag… nee. Laatst kreeg ik via iemand een Youtube-filmpje doorgestuurd waarin iedereen die netjes reed werd gefotografeerd en dat was dan tevens een lotnummer. Dus als je netjes reed, dan deed je mee aan een loterij en kon je een mooie prijs winnen. Dat vond ik dan wel sympathiek.” Gevraagd of hij zich wel eens hard maakt voor dat soort nieuwe ideeën, zegt Spee echter: “Nee, want ik vind het normaal als men zich aan de regels houdt. En als er een bekeuring op de mat valt, krijg je er toch de pest in en past de volgende keer je snelheid aan.”

Zichzelf geeft Spee een bescheiden cijfer 7,5 voor zijn rijkunsten. Hij zegt: “Ik kan de regels aardig hanteren, dat moet ik ook in mijn functie. Maar mijn zoon weet me nog aardig te corrigeren hoor, hij heeft natuurlijk al die rijtrainingen gedaan bij de KLPD. Of ik dat van hem aanneem? Niet altijd.” Met alles wat Spee in zijn functie heeft meegemaakt, moet hij ook veel over zichzelf geleerd hebben. Hij zegt daarover: “Soms denk ik wel eens: ‘Ik moet misschien wat minder star en strak zijn, wat soepeler worden’. En toch val ik dan meteen weer in de gedachte dat ik wel duidelijk wil zijn. Ik denk dat juist doordat ik strak in de regels sta, ze aan de onderkant vanzelf wat worden afgezwakt door de mensen die het beleid op straat moeten uitvoeren. Dus dan moet ik wel zo zijn.”
Op de vraag of de jaren hem dan niet milder hebben gestemd, zegt hij: “Nee, ik leg de lat ook voor mezelf hoog. Ik heb bijvoorbeeld achttien jaar lang eens in de vijf, zes weken orgel gespeeld in de kerk. Omdat ik het niet elke week deed, ben ik niet zo’n ervaren organist. Zoiets was voor mij dan altijd een enorme bevalling. Dan ging ik de week daarvoor ‘s avonds nog een aantal keren oefenen, en de ochtend ervoor wéér. Ik maakte er een soort examen van. En dat doe ik met een hoop dingen. Ja, een perfectionist. Zo beantwoord ik ook altijd al mijn e-mails en ik vind ook dat dat snel moet. Als ik dan wel eens zie hoe gemakkelijk andere mensen daarmee omgaan… Tja, zo ben ik dus niet. Er is me dus door de jaren heen wel eens geadviseerd dat ik wat makkelijker voor mezelf zou moeten zijn. En ja, misschien is het daar onderhand wel eens tijd voor.”

Wie is Koos Spee?
Spee studeerde aan de politieschool en werkte eerst als agent op straat, waarna een functie bij de recherche kreeg. Hij is Meester in de rechten en werkte als verkeersschout in Utrecht waar hij in 1986 Officier van Justitie werd. Van 1989 tot 1995 was hij fraudeofficier, onder andere in een landelijk team. In 1996 begon Spee als landelijk verkeersofficier waarna twee jaar later het Bureau Verkeershandhaving Openbaar Ministerie in Soesterberg werd opgericht. Als plaatsvervangend Hoofdofficier van Justitie leidde hij dat bureau waar men zich bezig hield met landelijk verkeers- en vervoersbeleid.
Bij het grote publiek werd Spee bekend door optredens in het AVRO-televisieprogramma Blik op de weg van programmamaker Leo de Haas en momenteel is hij wekelijks te zien in Wegmisbruikers! bij SBS 6, gepresenteerd door André van der Toorn.
Op 1 januari 2009 trad Koos Spee in verband met het samen gaan van het Bureau Verkeershandhaving en Landelijk Parket af als hoofd van het Bureau Verkeershandhaving. Hij is nog wel steeds Landelijk Verkeersofficier van Justitie en tevens Raadsadviseur van het college van Procureurs Generaal. Op 30 september 2011 wordt Koos Spee 65 jaar en gaat hij met pensioen.
Koos Spee is getrouwd met Nelie en heeft een zoon Hans (34) en een dochter Eveline (38).

Meer lezen? Koos Spee twittert dagelijks onder de naam KooSpee goede raad over het verkeer.