The Art of Elektrical Noise

De elektrisch aangedreven auto komt eraan. Behalve het accuvraagstuk, levert het autofabrikanten ook andere hoofdbrekens op. Geven we deze – van nature – stille auto’s bijvoorbeeld geluiden mee? En zo ja: welke? Ik sprak over dit onderwerp met deskundigen van BMW en van Nissan: “Je hebt best kans dat de wetgeving straks zegt: ‘Alleen dit geluid is voortaan toegestaan.'”

Door Viola Robbemondt © House of TXT

Hoe gaat de auto van de toekomst klinken? Krijgen we bij het omdraaien van de contact sleutel of het indrukken van de startknop straks Rinkel No. 18 te horen? En bij het wegrijden Melodie No. 35? Horen we misschien een futuristische gezoef zoals die van de helikopters uit de science fiction film Avatar? Of kun je straks zelfs je eigen geluiden op je auto downloaden, zodat het gegiechel van je kids weerklinkt als je de motor van je Nissan Leaf opstart?

Het is allemaal mogelijk, want hoewel de elektrische auto van nature stil is, zullen autofabrikanten omwille van veiligheid en emotie zelf geluiden willen, en ook moeten, toevoegen. In de States dringt de ‘National Federation of the Blind’ er bij wetgevers en autobouwers zelfs op aan dat elektrische auto’s hetzelfde soort geluid zouden moeten maken als benzine en dieselauto’s. En dus buigen autobouwers, die in de afgelopen twintig, dertig jaar ironisch genoeg vooral bezig waren om auto’s zowel in het interieur als exterieur stiller te maken, zich nu massaal over kunstmatig toegevoegd geluid.

Redmer van der Meer, manager van Nissans afdeling Product Strategy and Planning vertelt: “Op de Leaf – de eerste elektrische auto voor massaproductie die eind dit jaar op de markt komt – zitten vier geluidsopties. Optie nummer één is: geluid uit. Vervolgens zijn er drie keuzemogelijkheden die weerklinken tot een snelheid van 20 à 30 kilometer per uur. Daarna hoor je een auto sowieso aankomen door bandengerol en rijwind. Bij deze kunstmatige geluiden moet je denken aan door ons zelf gecomponeerde kunstig klinkende belletjes, een mooie melodie en een meer futuristische zoef. Nee, ik kan het nog niet nadoen, we zijn nog in de testfase met verschillende groepen consumenten. Lastige materie, want het is volkomen subjectief. Wat voor de ene persoon een fijn geluid is, klinkt voor een ander irritant. Als je dan bedenkt dat we de Leaf wereldwijd willen gaan verkopen, wordt het nog moeilijker, want we hebben te maken met culturele verschillen. Een Nederlander zal andere geluiden prefereren en een ander gevoel ervaren bij een geluid dan een Spanjaard, of een Amerikaan of een Japanner. In ieder geval zijn we op zoek naar een aangenaam geluid dat het straatbeeld niet in de war schopt. We verwachten hierover aan het eind van het jaar wetgeving van Europese Unie. Waarschijnlijk komt er dan een kader waarin zaken als frequentie en decibellen worden vastgelegd. Je hebt best kans dat de wetgeving straks zegt: ‘Alleen dit geluid is toegestaan.’ We verwachten wel dat de wetgevers – omdat de Leaf de eerste elektrische auto op de markt gaat worden – rekening houden met onze bevindingen. Dus dat onze geluiden als maatstaf gaan dienen.”

Ook bij BMW, waar men op de afdeling ‘soundengineering’ al jaren BMW’s, MINI’s en Rolls Royces van hun unieke geluiden voorziet, werkt men aan kunstmatig geluid voor elektrische auto’s. Woordvoerder en hoofd van deze afdeling Dr. Gerhard Thoma zegt: “Bij verbrandingsmotoren was het relatief eenvoudig om ons van andere fabrikanten te onderscheiden. Wij bouwen deze motoren tenslotte zelf en een zescilinder kun je een prachtig, zijdezacht geluid laten voortbrengen wat naar de hoge tonen toe lichtjes ‘vlindert’. De elektromotor daarentegen wordt door een andere firma gemaakt. En net als bij een stofzuiger klinkt het ‘werkgeluid ‘ bij allemaal ongeveer hetzelfde. Dat wil je natuurlijk niet in een auto. Autorijden staat tenslotte ook voor het ervaren van prettige emoties. Je wilt bijvoorbeeld een bepaalde kwaliteits- en snelheidssensatie. Het motorgeluid is daarvoor een indicator. Helemaal niets horen geeft een geïsoleerd gevoel, dat wil je niet. Je wilt communiceren met je auto, weten van: ‘Ja, nu gebeurt er iets’. Dat willen we dus ook bewerkstelligen voor elektromotoren. De tweede belangrijke vraag luidt dan: hoe moet dat precies klinken?”

Zowel bij BMW als bij Nissan is men overtuigd dat de elektrische motor niet moet klinken als een verbrandingsmotor. Dr. Thoma: “In de vorige eeuw waren er stoommachines en toen de verbrandingsmotor werd uitgevonden, probeerde men ook niet om die als een stoommachine te laten klinken. De eigenschappen van zo’n technisch hoogwaardig product moeten dus niet ‘verborgen’ worden. Desalniettemin moet hij goed klinken, niet saai, wel ánders. Esthetisch en enigszins zoals de klant het zich bij een elektrische auto voorstelt. ”

Volgens Nissan’s Van der Meer is het niet handig als het publiek zijn eigen geluid mag samenstellen, zoals bij mobiele telefoons gangbaar is. Hij zegt: “Je merkt dat mensen dat irritant vinden. We wachten dus nog op regelgeving hierover, maar voor auto’s zal waarschijnlijk gelden: geen irritante geluiden, geen opschrikgeluiden of geluiden van iets dat het niet is. Je moet het geluid associëren met wat eraan komt. Dus in ieder geval geen straaljagersounds voor auto’s. ”
BMW’s Dr.Thoma is het daarmee eens: “Als je een Steinway concertvleugel koopt, zit je ook niet te wachten op een knopje waardoor je hem als een piano of als een gitaar kunt laten klinken. Je koopt hem om zijn unieke eigenschappen en dus ook om zijn unieke geluid. Een BMW zal dus ook altijd als een BMW blijven klinken.”

De verschillende merken en types auto’s zullen zeker nog van elkaar te onderscheiden zijn. Van der Meer: “Het Nokia-geluid klinkt volkomen anders dan het Samsung geluid. En start je een Windows programma op, dan geeft dat een ander geluid dan als je een Mac computer opstart. Zoiets voorzie ik ook voor auto’s. Of je straks een GT-R of een Leaf opstart, het geluid zal wel als een Nissan herkenbaar zijn. Warm en vriendelijk. Het is belangrijk dat een elektrische auto mensen de juiste mindset, het juiste gevoel geeft.”

Maar… hoe klinkt het dan daadwerkelijk? Dr. Thoma zegt: “We willen een elektrische BMW bij het optrekken een beetje dieper laten timbreren. Zodat hij klinkt als een krachtige beer die de power van de auto weerspiegelt. Accelereer je vervolgens, dan zal de auto een lichtvoetiger geluid gaan maken, als het gezoef dat een rennende gazelle zou maken. Dat kun je elektronisch prachtig uitbeelden door de frequentie van onderuit wat aan te dikken en naar boven toe wat af te zwakken, iets helderder te laten klinken. Psychologen die we regelmatig hierover raadplegen, zeggen dat een verbrandingsmotor masculien klinkt en een elektromotor eerder feminien. Door die twee te mengen, ontstaan heel nieuwe klankkleuren. Bij MINI zouden we – bij wijze van aftersalesproduct – wel extra sounds kunnen aanbieden. Zodat je de ruitenwissers, waarschuwingstonen of bedieningsknoppen andere, bijzondere of grappige geluiden kunt laten maken.”

Vanaf volgend jaar is het bij de dealers dus niet meer alleen: ‘Kijken, rijden en kopen.’ Maar: ‘Kijken, rijden, luisteren en kopen.’Al denken de makers wel dat het toevoegen van kunstmatig geluid een tijdelijke trend – een overgangsfase – betreft. Van der Meer: “Als je nu op straat loopt in een stad, verwácht je veel geluid van allerlei kanten. Banden, motoren,toeters, mensen die praten, muziek, telefoons. Als in de stad straks alleen elektrische voertuigen zijn toegestaan vanwege de luchtkwaliteit, dan zal men wellicht zeggen: we willen ook geen geluidsvervuiling meer. Mensen wennen dan aan stille auto’s die alleen nog geluid maken als er echt gevaar dreigt.”

De elektrische Nissan Leaf komt eind dit jaar op de markt. Volledig opgeladen kan hij 160 kilometer vooruit en is voorzien van een geïntegreerd informaticasysteem dat permanent in verbinding staat met een wereldwijd gegevenscentrum voor informatie en entertainment. Hij zal evenveel gaan kosten als ‘een goed uitgeruste auto uit het c-segment, ongeveer evenveel als een Prius ook.
Ook bij Peugeot, Mitsubishi en Citroën is men bezig met elektra-auto’s. Zij bouwen samen een elektrisch aangedreven stadsauto die naar verluid ook eind dit jaar geïntroduceerd zal worden. Ook de Citroën C-Zéro, Mitsubishi iMiev en Peugeot Ion rijden op lithium-ionbatterijen van de jongste generatie. Je kunt ze in een 220 V-stopcontact pluggen waarna ze in zes uur tijd volledig worden opgeladen. De geruchten gaan dat het drietal prijskaartjes van rond de €30.000 zal dragen.
De Tesla Roadster was de eerste sportwagen op elektra en kwam begin vorig jaar al op de markt. Van deze roadster op basis van de Lotus Elise zijn er inmiddels zo’n 700 verkocht, vooral aan VIP’s die het ‘groene’ voorbeeld willen geven. De auto kost namelijk rond de €100.000.