Interview: BMW’s Z4 Designers

Meer dan vijfentwintig designers van beide BMW designstudio’s in München en in Californië deden mee aan de wedstrijd: wie ontwerpt de nieuwe roadster Z4? Hun schetsen werden op een hoop gegooid en de afvalrace begon. Om er zeker van te zijn dat de persoonlijkheden geen factor bij het uitkiezen waren, bleven allen anoniem. De verrassende winnaars? De enige twee vrouwen die het BMW-designteam rijk is. Daarmee is de Z4 de eerste roadster die van binnen én buiten is ontworpen door vrouwen. Een gesprek met designlady’s Juliane Blasi en Nadya Arnaout.

Interview door Viola Robbemondt © House of TXT/ Foto’s: Max Kirchbauer (Tekst zoals verschenen in Autovisie no. 10 2009).

Even voorstellen
Juliane Blasi (32) is verantwoordelijk voor het exterieurdesign van de Z4. Op twintigjarige leeftijd bezocht ze een open dag van de Designschool in Pforzheim en kwam erachter dat deze een automotive department heeft, een van de weinig ter wereld. Ze was gefascineerd door de kleimodellen en schetsen en studeerde vervolgens vijf jaar aan deze school. Haar portfolio viel goed bij BMW in München, ze werkt er nu vijf jaar.

Nadya Arnaout (37) ontwierp het interieur van de Z4. Ze studeerde aan de Hochschule fur Gestaltung in het Duitse Offenbach en daarna aan het Art Center College of Design in Pasadena Californië. Negen jaar geleden begon ze bij Designworks/USA, waar ze vier jaar zaken als mobiele telefoons en sportattributen vorm gaf. Vijf jaar geleden stapte ze over op Automotive Design waar ze zich specialiseerde in interieurdesign.

Als enige twee dames werken in het BMW-design team, hoe bevalt dat?
Juliane: “Prima. Ik ben al sinds mijn studie de enige vrouw en denk er eigenlijk helemaal niet meer bij na. We zijn collega’s. Natuurlijk zijn de mannen soms typisch man. In het begin moest ik daar wel aan wennen. Inmiddels gaan we met z’n allen stappen.”
Nadya: “Ik ben met twee oudere broers opgegroeid, dus ik heb de mannenmentaliteit altijd al om me heen gevoeld. De overgang naar deze afdeling verliep dus heel soepel. In sommige opzichten moet je inderdaad een beetje wennen, maar de BMW-mannen zijn over het algemeen erg geciviliseerd.”

Hoe ging die designwedstrijd in zijn werk?
Juliane: “Er wordt gevraagd wie beschikbaar is. En bijna iedereen die kan, doet mee. Ik ben vervolgens mijn rode draad uit gaan werken. Tussendoor had ik dan steeds reviews met Adrian of met Chris Bangle. Je design hangt dan aan de muur en je presenteert het. Dan zegt Adrian bijvoorbeeld: ‘Dat is een interessant detail, denk daar eens op door’. Op die manier schets je en schets je en uiteindelijk werd mijn kleimodel – het eerste volledige dat ik maakte – gekozen. Het was superopwindende tijd, ik droomde er ’s nachts zelfs over. Ik wilde een wisselwerking tussen scherpe lijnen en zachte vlakken. En het geheel moest eruit zien als uit één stuk gegoten. Voorts wilde ik graag de ‘haaienneus’ van de historische modellen als de 507 en de Z8 overnemen. En de lange neus, die zo typisch roadster is.
Nadya: “Mijn rode draad was dat het een helder ontwerp moest zijn. Zeer sportief en op de berijder gericht. Als je nu van bovenaf in de roadster kijkt, zie je dat de bijrijderpositie het dashboard hol is, zodat je een heel ruimtelijk gevoel krijgt. Terwijl het instrumentarium op de bestuurder gericht is. Die tegenstelling brengt veel dynamiek in het ontwerp. Ik heb wel een vreugdedansje gemaakt toen mijn design werd uitgekozen!”

Hoe reageerden de andere designers op jullie overwinning?
Nadya: “Ik geloof wel dat ze blij voor ons zijn, al moesten sommige misschien even slikken. Iedereen wil tenslotte winnen en men steekt er veel energie in. Uiteraard ben je dan teleurgesteld als jouw model het niet wordt en je moeite niet wordt beloond. En ja, dan blijven ze eens een dagje ‘ziek’ thuis.”

In hoeverre zijn jullie designs anders dan die van mannen?
Juliane: “Geen idee, ik ken geen andere vrouwelijke exterieurontwerpster waarmee ik ons werk en dat van mannen zou kunnen vergelijken. Ik denk ook niet dat het geslachtsafhankelijk is. Man of vrouw, bij de een zijn de designs heel emotioneel, warm en levendig. Terwijl de ander een voorkeur voor hard en strak of juist speels heeft. Dus wat mij betreft spreekt de persoonlijkheid meer dan het geslacht. Als je naar een auto kijkt, dan zou je niet mogen zien of hij door een man of een vrouw is ontworpen.”
Nadya: “Eens. Een designer moet gewoon kunnen communiceren over de vormentaal die bij het concept past. Ik ben dol op roadsters en heb zelf de vorige generatie Z4 gereden. Ik denk dat het daardoor gemakkelijker was om me in te leven in dit project en met goede ideeën te komen.”

Het dakdesign heeft jullie enorme hoofdbrekens gekost, hoorde ik. Vertel?
Juliane: “Klopt. Het is de eerste roadster met hardtop die we bij BMW maakten. Er was geen vergelijkingsmateriaal. Normaal gesproken is het moeilijk om een elektrische hardtop op te bergen in de kofferbak zonder dat de roadster-proporties eraan gaan. Een hardtop neemt tenslotte meer ruimte in dan een softtop. Omdat het belangrijk is dat een sportwagen een brede achterkant heeft, heb ik alles zo horizontaal mogelijk gehouden. Bovendien had ik de innige wens om de voeg van de kofferklep niet op de zijkant van de auto te positioneren, maar op de bovenkant. Zodat er van opzij geen naad zichtbaar zou zijn en de auto eruit ziet alsof hij uit één blok gegoten is. Dat is gelukt, we hebben deze naad nu heel dicht op het randje aan de bovenkant gepositioneerd. Daarvoor moesten we wel alles uit de kast halen.”

Nadya, wat waren jouw technische uitdagingen?
Nadya: “Ik wilde dat het inklapbare beeldscherm mooi in het dashboardoppervlak geïntegreerd zou worden. Voorheen lag hij er altijd een beetje bovenop en was bovendien van kunststof. Ik wilde hetzelfde materiaal als het dashboard gebruiken. En dat hij er dicht net zo mooi zou uitzien als open.
Ook had ik het idee voor een asymmetrische center console, die gericht is op de bestuurder. Maar dat was lastig omdat we de auto zowel links- als rechtsgestuurde gingen maken. Ik heb de console uiteindelijk symmetrisch gemaakt, maar een extra stuk ingevoegd – al naar gelang voor welke markt de auto bestemd is – zodat het nu net lijkt alsof hij asymmetrisch is.”

Hebben jullie feitelijk samengewerkt aan de Z4?
Nadya: “Ja, maar pas toen duidelijk werd dat onze designs werden gekozen. Daarbij viel op dat onze thema’s veel raakvlakken hadden. We hadden bijvoorbeeld allebei een vrouwenlichaam voor ogen: het balansgevoel en het ruimtelijke paste meteen bij elkaar terwijl de designs onafhankelijk van elkaar waren ontstaan. Dat was wel bijzonder.”
Juliane: “Toen ik haar interieurdesign zag, zocht ik meteen manieren om het tot één geheel maken. Mannen zijn dan wellicht meer op hun eigen ‘ding’ gericht. Vrouwen werken van nature snel samen.”

Hoe is het om met de ingenieurs te overleggen?
Juliane: “Op ieder project zit een designingenieur. Hij helpt designers te communiceren met de vakafdelingen. Hij probeert de wensen van de designers zoveel mogelijk realiteit te laten worden, fungeert als een soort mediator tussen design en de techniek. Ik ben daar enorm blij mee, zonder hem had ik het niet voor elkaar gekregen. Wel wist ik precies wat ik wilde en dus hebben we veel lange, moeilijke besprekingen gevoerd. Ik leg hem uit wat ik wil en waarom ik het wil. En stel hem veel vragen om erachter te komen waarom sommige ideeën niet kunnen of hoe het anders moet. Hij geeft dat weer door aan de technische teams die dan met suggesties komen.”
Nadya: “Ja, dat werkt super. De designingenieurs maken ons leven een stukje lichter. In mijn ervaring zijn ze heel open, zeggen niet meteen ‘nee’, maar proberen eerst eens iets. Een supergoede houding waarmee ik uitstekend uit de voeten kan.”

Hebben ze zich voor vrouwelijke designers wellicht meer uitgesloofd?
Nadya: (lacht)“Och, volgens mij lopen ze voor iedereen even snel…”
Juliane: “Ik was wel altijd heel aardig tegen ze. Aan een arrogante houding heb je niets. Door op hun competenties te vertrouwen en daar ook aan te refereren en complimenten uit te delen, geef je die mannen het gevoel dat ze met iets belangrijks bezig zijn. Ik kan niet zonder hen, zij niet zonder ons, het is teamwork. Vaak is het wel zo dat ingenieurs al allerlei technische oplossingen klaar hebben liggen. En zich dan afvragen: ‘waarom weer iets nieuws?’ Het is dan onze taak om ze steeds weer te prikkelen en stimuleren. Opdat het product beter wordt.”

Een belangrijke karaktertrek van een designers is dus goede communicatie?Juliane: “Ja, vragen stellen en doorvragen. En je niet af laten schepen als de designingenieur zei: ‘dat kan niet.’ Het is een zaak van elkaar overtuigen zodat iedereen maximaal zijn of haar best doet.”
Nadya: “Klopt. Daarnaast is het voor een designer belangrijk dat je in staat bent om creativiteit realiseerbaar maakt. Ik zeg altijd: als je alleen maar creatief bent, ben je kunstenaar. Maar als designer breng je de realiteit in de creativiteit.”

Heb je als designer ook te maken met kleinere budgetten in deze tijd van kredietcrisis?
Nadya: “Neuh, dat kan ik niet zeggen, we moeten natuurlijk altijd wel binnen ons budget blijven. Nu dus ook.”
Juliane: “Ja, en we maken voortdurend de afweging: ‘wat is echt belangrijk om het product nog onderscheidender, unieker te maken’. In dit geval was dat het dak.”

Kun je je goed ontwikkelen als designer bij BMW?
Nadya: “Ja, mijn horizon is enorm verbreed. Je leert hier heel volkomen te denken, niet alleen aan één voertuig, of één dashboard, maar aan een hele familie van voertuigen. Er ging een wereld voor me open.”
Juliane: “Wat ik fijn vind is dat het visionaire denken van de jonge designers, ook als ze het handwerk nog niet goed beheersen, heel erg belangrijk wordt gevonden. Zo krijgen de ervaren designers inspiratie van de jonge garde. En de jonge garde leert het vak van de ouderen.”

Nadya, de Z4 was jouw eerste, grote autoklus. Hoe is autodesign anders dan productdesign?
Nadya: “Autodesign is veel complexer. De overgang van zo’n eenvoudig product als een mobieltje naar een auto was gigantisch. Het is net alsof je dertig tot vijftig producten simultaan moet ontwerpen. Bij een auto moeten al die ‘losse’ producten ergens samenkomen en een geheel vormen. Dat was een enorme uitdaging, maar ik had er vreselijk veel plezier in. Het is net een puzzel die je moet oplossen, zodat alles past en er ook mooi uitziet.
Wat ik ook leuk vind aan autodesign is dat het wat minder snel gaat. In productdesign – bijvoorbeeld die mobieltjes – is het object zeer snel verouderd. En komen er weer tien nieuwe dingen voor in de plaats. Bij autodesign gaat het relatief langzaam. Dat vind ik prettiger.”

Wat vind je moeilijk aan jouw vak?
Juliane: “Dat ik niet elke dag even creatief ben. Dat ik wel eens denk: ‘het ligt op het puntje van mijn potlood, maar het komt er niet uit…’ En dan maak je tekening na tekening die je vervolgens allemaal weggooit. Ik ga dan niet tevreden naar huis. Wat ik wel heb geleerd dat ik op zo’n moment niet moet opgeven. Maar dat ik tussendoor even afstand moet nemen om te ontspannen. Dat ik mezelf ook de ruimte moet geven om eens een dag lang slechts de vuilnisbak te vullen. Want je onderbewustzijn werkt toch wel door. Zonder dat je het merkt gebeuren er allerlei dingen, je werkt, gaat naar de bios, gaat slapen. En de volgende dag zie je opeens het licht. Je moet dus eigenlijk bewust aan het werk gaan, zonder resultaat te verwachten.”

In hoeverre past jullie DNA bij dat van BMW?Juliane: “De auto die je rijdt, of in mijn geval die je ontwerpt, weerspiegelt vaak de mens. In de Z4 herken ik mezelf absoluut. Ik sport graag, ben vroeger veel met ballet en turnen bezig geweest. Dus ik kan me goed identificeren met dat slanke, doch gespierde lijf. Ik mountainbike graag, dus ook snelheid zit wel in mijn genen. Ook het puristische wat eigenlijk alle BMW’s hebben, herken ik in mezelf. Ik draag bijvoorbeeld niet graag sieraden, glitter of handtassen. Bij mij is less nog steeds more. En ik hoef ook geen zes gangen menu. Ik wil gewoon één gerecht met een paar lekkere ingrediënten.”
Nadya: “Ik probeer ook zo Spartaans mogelijk te zijn. Dat vind ik bij iedere auto, of dat nu een roadster is of niet, belangrijk. Geen overbodige tierelantijnen. Proberen met weinig ingrediënten iets lekkers te ‘koken’.”

Commentaar van Hooydonk: Z4 nu véél masculiener?

Toen de Z4 op de Auto Show van Detroit voor het eerst werd onthuld, kreeg chief designer Adrian van Hooydonk volgens een artikel in The New York Times van diverse journalisten te horen dat ‘het design er nu sportiever, dynamischer, agressiever en masculiener was geworden’. Van Hooydonk luisterde daarop beleefd, zei hen dat ze helemaal gelijk hadden en stelde hen een interview met de ontwerpers voor. Vervolgens kwam hij op de proppen met Juliane Blasi en Nadya Arnaout. Waarop de journalisten hoogst verbaasd reageerden. Van Hooydonk: “Veel mensen denken klaarblijkelijk nog dat vrouwen alleen ronde, zachte vormen en pluchen spul kunnen ontwerpen. Ik weet dat dat niet waar is. Bij design is het de creativiteit die ertoe doet. Natuurlijk hadden we kunnen zeggen: ‘we laten de nieuwe Z4 niet door twee vrouwen ontwerpen omdat veel mannen hem zullen kopen en hij er sportief uit moet zien’. En ja, we hadden de designwedstrijd kunnen beïnvloeden zodat mannelijke designers wonnen. Maar dat hebben we niet gedaan. Wij zijn er namelijk absoluut van overtuigd dat het belangrijkste voor ons bedrijf is dat het béste design wint.”
Ook de beide dames zijn enthousiast over de samenwerking met Adrian. Juliane zegt: “Een betere hoofddesigner kunnen we ons niet wensen. Hij haalt het beste uit je en is daarbij heel rustig en gelaten. Hij kent je sterke kanten en geeft je ook de opdrachten die bij je passen. Daardoor kom je goed tot je recht en voel je je goed over je werk.”

© House of TXT